Laatste update:
Voel je je na een drukke dag erg vermoeid, maar lijkt je hoofd niet tot rust te komen? Dat kan een teken zijn dat je neurotransmitters, vooral GABA, niet in balans zijn. In dit artikel lees je alles over dit belangrijke stofje.
Het artikel in het kort:
- Introductie: Wat is GABA?
- GABA werking: Wat doet GABA precies?
- GABA tekort: Wat zijn de symptomen?
- Bijwerkingen: Is GABA gevaarlijk?
Wat is GABA?
GABA is een afkorting voor gamma-aminoboterzuur, een stof die chemisch gezien een aminozuur is. In het lichaam functioneert GABA als neurotransmitter, in plaats van als bouwsteen voor eiwitten. Neurotransmitters zijn signaalstofjes die zenuwimpulsen overdragen tussen zenuwcellen, kliercellen en spiercellen.
GABA komt in zeer kleine hoeveelheden voor in gefermenteerde producten en sommige plantaardige voedingsmiddelen, zoals tomaten, tuinbonen en soja. Het komt in iets hogere concentraties voor in gefermenteerde voedingsmiddelen zoals kimchi, miso en tempé. Daarnaast is GABA de laatste jaren een populair supplement geworden.
De GABA-niveaus in voedingsmiddelen zijn doorgaans laag. Ook passeert GABA moeilijk de bloed-hersenbarrière, waardoor het onzeker is of voeding de GABA-niveaus in de hersenen direct beïnvloedt.
Ons lichaam maakt voornamelijk zelf GABA aan. Het wordt in veel delen van het lichaam aangetroffen, maar de rol die het daar speelt, wordt nog onderzocht.
In het kort: GABA is een aminozuur dat werkzaam is als neurotransmitter in de hersenen. Het komt van nature voor in thee en verschillende voedingsmiddelen.
De werking van GABA
GABA heeft verschillende functies in ons lichaam.
De invloed van GABA op de hersenactiviteit
GABA remt hersensignalen door binding aan GABA-receptoren, wat leidt tot verminderde activiteit in het centrale zenuwstelsel. Als GABA zich hecht aan de GABA-receptor (een eiwit in de hersenen) heeft dit een kalmerend effect.
Balans tussen GABA en glutamaat
GABA helpt zo om een balans te houden tussen actieve en rustgevende processen in het brein. GABA gaat ook de stimulerende werking van glutamaat tegen, wat de prikkelgevoeligheid van het zenuwstelsel vermindert. Dit is belangrijk voor het verwerken van prikkels, beweging en ademhaling.
Er zijn aanwijzingen dat een verstoring van de balans tussen GABA en glutamaat kan bijdragen aan stressgerelateerde klachten, zoals angst en prikkelbaarheid. De precieze rol hierbij van GABA wordt nog onderzocht.
Andere functies van GABA
GABA speelt ook een rol in het spijsverteringsstelsel, waar het helpt bij ontspanning en de regulering van processen. Veel medicijnen versterken de werking van GABA door in te grijpen op GABA-receptoren, zoals benzodiazepines en slaapmiddelen.
In het kort: GABA is een neurotransmitter, die helpt om een balans te houden tussen actieve en rustgevende processen in het brein.
Hoe kan een GABA tekort ontstaan?
GABA is in principe een niet-essentieel aminozuur, wat betekent dat ons lichaam zelf voldoende ervan kan aanmaken. Toch kan er in sommige situaties een verlaging van de GABA-niveaus optreden. Dit kan ontstaan door bijvoorbeeld de volgende factoren:
- Genetische aanleg: Sommige mensen hebben aanleg om lagere GABA-niveaus te hebben in hun lichaam.
- Stress en angst: Het zenuwstelsel heeft glutamaat nodig om activiteit in de hersenen te stimuleren en heeft GABA nodig voor ontspanning. Bij chronische stress en angst wordt er meer glutamaat aangemaakt, waardoor er meer GABA nodig is om dit in balans te houden. De beschikbare GABA-niveaus kunnen hierdoor onvoldoende zijn.
- Leeftijd: Bij veroudering kunnen er veranderingen in het zenuwstelsel optreden die invloed hebben op de GABA-activiteit, wat bijvoorbeeld kan leiden tot een verminderde GABA-functie.
- Neurologische aandoeningen: Sommige neurologische aandoeningen verstoren de normale werking van GABA, zoals bijvoorbeeld bij epilepsie en bewegingsstoornissen.
- Gebruik van alcohol, drugs en medicijnen: Medicijnen zoals benzodiazepines kunnen mogelijk leiden tot een verlaging van de niveaus van GABA.
In het kort: Te lage niveaus van GABA kunnen ontstaan door verschillende oorzaken, zoals langdurige stress, erfelijke factoren en neurologische aandoeningen.
Symptomen van GABA tekort
Symptomen van lagere GABA-niveaus kunnen bijvoorbeeld zijn:
- Prikkelbaarheid en angst
- Gevoel van neerslachtigheid en depressie
- Spierkrampen en spasmen
- Slecht slapen en slapeloosheid
Wanneer GABA innemen?
Er is geen duidelijke richtlijn voor het beste moment om GABA in te nemen. Vaak wordt GABA voor het slapen ingenomen. Sommige mensen hebben namelijk het gevoel dat dit een positief effect heeft op de slaap en vermoeidheid.
Slaap
In een kleine studie uit 2018 vielen deelnemers die 300 mg GABA namen een uur voor het slapengaan sneller in slaap dan de placebogroep. Na vier weken rapporteerden ze ook betere slaapkwaliteit [1].
Het ging echter om een kleine studie met 40 deelnemers, dus meer onderzoek is nodig om deze effecten te bevestigen.
Stress en vermoeidheid
Ook in een Japanse studie uit 2011 werd gekeken naar het effect van een drankje met 25 of 50 mg GABA bij 30 deelnemers. Beide doseringen werden in verband gebracht met minder mentale en fysieke vermoeidheid tijdens een probleemoplossende taak [2].
De hogere dosering leek iets effectiever. Toch ging het ook hier om een kleine groep deelnemers. Groter en langduriger onderzoek is nodig om de effecten van GABA-suppletie beter te begrijpen.
GABA bijwerkingen
Voor de meeste gezonde mensen is het gebruik van een GABA supplement veilig binnen aanbevolen doseringen [3]. Houd er wel rekening mee dat de langdurige effecten en interacties met medicijnen nog niet goed onderzocht zijn.
Heb je een ziekte, gebruik je medicatie, ben je zwanger of geef je borstvoeding? Overleg dan eerst met je arts voordat je een GABA supplement gaat gebruiken.
Houd er ook rekening mee dat cafeïne de werking van GABA kan beïnvloeden. Neem GABA daarom niet samen met cafeïnehoudende dranken in.
In het kort: Voor de meeste gezonde mensen lijkt het gebruik van GABA veilig.
Alles kort samengevat
GABA is de belangrijkste neurotransmitter die ervoor zorgt dat zenuwcellen minder actief worden. Het komt voor in het hele lichaam, maar de rol die het daar speelt, is nog niet volledig bekend.
Veel medicijnen werken in op GABA. Ook wordt er gesuggereerd dat GABA een positief effect heeft op emotie en slaap, maar hier moet nog meer onderzoek naar worden gedaan.
