Laatste update:
De penopauze wordt ook wel de overgang voor mannen genoemd. Minder bekend dan de menopauze, maar zeker niet minder ingrijpend. Veel mannen herkennen de signalen niet, zoals een afnemend libido, vermoeidheid en veranderingen in het lichaam. Zal wel bij het ouder worden horen.
Daarom leggen we in dit artikel uit wat de penopauze precies is, welke symptomen je kunt ervaren en wat je aan deze mannelijke overgang kunt doen!
Het artikel in het kort:
- Uitleg: Wat is de penopauze precies?
- Verschil: Is de penopauze echt hetzelfde als de menopauze bij vrouwen?
- Penopauze leeftijd: Vanaf wanneer en hoe verloopt de penopauze?
- Symptomen: Welke klachten kunnen mannen ervaren?
- Oplossing: Wat kun je als man doen tegen de penopauze?
Wat is de penopauze?
De term penopauze wordt gebruikt om een fase bij mannen te beschrijven waarin hormonale veranderingen plaatsvinden, meestal de geleidelijke afname van testosteron [1]. Deze afname kan leiden tot veranderingen in het lichaam en het gedrag.
Vaak wordt de penopauze ook wel de mannelijke overgang of andropauze genoemd. De belangrijkste factor bij de penopauze is een daling van het testosterongehalte. De afname van testosteron verloopt geleidelijk en begint ongeveer wanneer mannen 35 jaar zijn.
In het kort: De penopauze is een proces van hormonale veranderingen bij mannen, vaak een afname van de testosteronproductie. Het kan zorgen voor veranderingen in lichaam en gedrag.
Is penopauze hetzelfde als menopauze?
Hoewel de termen op elkaar lijken, is de penopauze niet hetzelfde als de menopauze bij vrouwen. Bij vrouwen stopt de menstruatie rond de menopauze en daalt het oestrogeenniveau over een relatief korte periode. Dit is een duidelijk herkenbaar moment in hun hormonale overgang.
Bij mannen verloopt de penopauze heel anders. De productie van testosteron neemt geleidelijk af, meestal vanaf het 35e levensjaar. Dit proces kan jaren duren en heeft geen duidelijk begin- of eindpunt.
Niet elke man krijgt klachten, en de ernst varieert sterk. Ook blijft de vruchtbaarheid bij mannen meestal intact, terwijl vrouwen na de menopauze niet meer vruchtbaar zijn.
In het kort: De penopauze is niet precies hetzelfde als de overgang bij vrouwen. De menopauze is plotseling en abrupt, terwijl de penopauze een geleidelijke hormonale verandering is.
Penopauze leeftijd: wanneer begint het?
Waar vrouwen plotseling 'in de overgang komen', is de aanloop naar de penopauze een stuk geleidelijker. Dit heeft namelijk te maken met de daling in testosteron, dat gemiddeld begint bij mannen in de leeftijd 30 tot 35 jaar.
De productie van testosteron daalt geleidelijk, gemiddeld met 1 tot 1,5% per jaar. Bij sommige mannen loopt dit op tot 2 tot 2,6% per jaar na het veertigste levensjaar [2].
Niet elke man merkt hier direct iets van. Pas als de daling groot genoeg is om invloed te hebben op lichaam en geest, ontstaan er symptomen van de mannelijke overgang. Denk aan klachten zoals vermoeidheid, minder spiermassa, laag libido of stemmingswisselingen.
Er is dus geen vaste leeftijd waarop de mannelijke overgang start. De een heeft last van de penopauze vanaf zijn 40e, terwijl de ander pas iets merkt na zijn 50e.
Factoren als leefstijl, stress, overgewicht en slaapkwaliteit beïnvloeden bovendien wanneer en hoe sterk je klachten ervaart.
In het kort: Er is geen vaste leeftijd waarop mannen in de penopauze komen. Alles heeft te maken met de geleidelijke afname van testosteron. Als richtlijn kun je aanhouden dat mannen ongeveer rond hun 45e deze hormonale veranderingen gaan merken.
Penopauze symptomen
De symptomen van de penopauze kunnen per man verschillen. Sommige mannen merken nauwelijks iets, terwijl anderen duidelijk last krijgen van zowel lichamelijke als mentale klachten.
Veel van deze signalen worden niet direct gekoppeld aan een hormonale oorzaak. Vaak wordt gedacht dat dit 'gewoon' hoort bij het ouder worden. Heb jij last van meerdere van de onderstaande klachten, laat dan controleren of je lichaam geen testosterontekort heeft.
Veelvoorkomende klachten penopauze:
- Vermoeidheid of energietekort, ook na voldoende slaap
- Afnemend libido en erectiestoornissen
- Spierverlies en toename van buikvet [3]
- Stemmingswisselingen, prikkelbaarheid of sombere gevoelens
- Concentratieproblemen en minder scherp denken
- Slaapproblemen of een verstoord slaapritme
- Minder zelfvertrouwen of motivatieverlies
Let op: deze symptomen kunnen ook andere oorzaken hebben. Een bloedonderzoek naar je hormoonwaarden kan duidelijkheid geven.
In dit artikel delen we 8 natuurlijke manieren om je libido te verhogen.
Het effect van de penopauze op je gedrag
De penopauze heeft niet alleen lichamelijke gevolgen, maar beïnvloedt ook je gedrag. Door de daling van testosteron kun je minder zelfverzekerd zijn, sneller geïrriteerd raken of juist passiever worden [4].
Veel mannen merken dat ze minder initiatief tonen, zich terugtrekken of weinig motivatie voelen. Ook gevoelens van neerslachtigheid of onrust komen voor. Dit veranderde penopauze gedrag wordt vaak verkeerd begrepen door de omgeving, wat kan leiden tot spanningen in relaties.
In het kort: De penopauze veroorzaakt zowel lichamelijke als mentale klachten, zoals vermoeidheid, minder zin in seks, prikkelbaarheid en verlies van zelfvertrouwen. Veranderd gedrag wordt vaak niet herkend, maar is meestal het gevolg van een dalend testosterongehalte.
Oorzaken van penopauze
De belangrijkste oorzaak van de mannelijke overgang is een daling van het testosterongehalte. Maar hoe verloopt dit proces eigenlijk?
Hormonale veranderingen
In de testikels maken de zogenoemde Leydig-cellen testosteron aan. Met het ouder worden:
- Neemt de activiteit van deze cellen af.
- Vermindert de aanmaak van het luteïniserend hormoon (LH) dat testosteron stimuleert.
- Stijgt het eiwit SHBG, dat testosteron bindt, waardoor minder vrij actief testosteron beschikbaar is.
Het gevolg? Minder beschikbaar testosteron voor je lichaam en brein, met fysieke en mentale klachten tot gevolg [1].
Ook je leefstijl speelt een rol
Naast leeftijd speelt leefstijl een grote rol in hoe sterk en snel de penopauze zich ontwikkelt [5]. Factoren die een negatieve invloed hebben op je testosteronniveau zijn:
- Overgewicht, vooral buikvet, verhoogt de omzetting van testosteron naar oestrogeen
- Chronische stress verhoogt het stresshormoon cortisol, wat de testosteronproductie remt
- Slaaptekort of slaapapneu verlagen de natuurlijke testosteronproductie
- Weinig beweging, vooral gebrek aan krachttraining, vermindert spiermassa en hormoonaanmaak
- Slechte voeding, zoals veel suiker, alcohol of bewerkte voeding, verstoort hormonale balans
In het kort: De penopauze is deels een natuurlijk gevolg van veroudering, maar wordt vaak verergerd door leefstijlkeuzes. Overgewicht, slaaptekort en ongezond eten kunnen de afname van testosteron versnellen.
Wat is de oplossing voor de penopauze?
De penopauze kan een behoorlijk negatieve invloed hebben op je leven. Toch zijn er manieren om de klachten te verminderen en je testosterongehalte te ondersteunen. De beste oplossing voor de penopauze is een combinatie van een gezonde leefstijl en indien nodig medische begeleiding.
Leefstijl aanpassen
Voor de meeste mannen is dit de eerste én belangrijkste stap. Een gezonde leefstijl kan de negatieve effecten van een dalend testosterongehalte aanzienlijk afremmen [6].
- Meer bewegen: Regelmatige krachttraining stimuleert de aanmaak van testosteron en helpt bij het behoud van spiermassa.
- Gezonder eten: Kies voor onbewerkte, eiwitrijke voeding. Belangrijke bouwstenen voor hormoonproductie zijn gezonde vetten (zoals omega 3), zink, magnesium en vitamine D.
- Goed slapen: Slaaptekort verlaagt de natuurlijke testosteronproductie. Zorg voor 7–9 uur goede slaap per nacht, in een donkere, rustige omgeving.
- Stress verlagen: Langdurige stress verhoogt het stresshormoon cortisol, wat je testosteron onderdrukt.
- Afvallen: Met name buikvet werkt hormoonverstorend. Afvallen vermindert de omzetting van testosteron in oestrogeen.
Extra tip: op een natuurlijke manier testosteron verhogen? Lees hier 8 natuurlijke manieren om testosteron te verhogen.
Medische begeleiding bij de penopauze
Als leefstijlveranderingen onvoldoende effect hebben én bloedonderzoek laat zien dat je testosteron te laag is, kun je met een arts een medische behandeling bespreken.
Mogelijke behandelingen:
- Testosteronvervangende therapie (TRT): via gel of injectie [7].
- Clomifeen: stimuleert eigen testosteronproductie.
- HCG: hormooninjecties die de testikels stimuleren.
- Begeleiding bij onderliggende aandoeningen zoals diabetes of schildklierproblemen.
In het kort: De beste behandeling van de penopauze begint bij jezelf: leef gezonder, beweeg meer, slaap beter en verminder stress. Bij aanhoudende klachten kan een arts je verder helpen met hormoontherapie of aanvullende onderzoeken.
Alles kort samengevat
De penopauze wordt vaak de mannelijke tegenhanger van de menopauze genoemd en ontstaat door een geleidelijke daling van testosteron, vaak vanaf het 45e levensjaar. Klachten zoals vermoeidheid, minder libido, prikkelbaarheid en gedragsveranderingen zijn veelvoorkomende symptomen.
Leefstijl speelt een grote rol: gezond eten, krachttraining, goed slapen en stressvermindering kunnen de klachten verlichten. Bij een ernstig tekort kan behandeling van een medisch specialist nodig zijn.
