Wat zijn antioxidanten, wat doen ze en waar zitten ze in?

Antioxidanten spelen een belangrijke rol in ons lichaam. Ze beschermen onze cellen tegen schade door vrije radicalen. Deze schade kan bijdragen aan veroudering en verschillende ziekten.

Maar wat zijn antioxidanten precies, welke soorten zijn er en in welke voedingsmiddelen vind je ze?

Wat zijn antioxidanten?

Antioxidanten zijn een verzamelnaam voor stoffen die oxidatie tegengaan. Oxidatie is een natuurlijk proces, maar overmatige oxidatie kan schade veroorzaken aan cellen, zoals lipiden (vetten), eiwitten en DNA. Dit kan bijdragen aan celschade en mogelijk invloed hebben op het functioneren van cellen.

Antioxidanten bestaan uit vitamines, spoorelementen, mineralen en andere voedingsstoffen.

Er zijn twee soorten antioxidanten:

• Enzymatische antioxidanten: Deze worden door het lichaam zelf aangemaakt. Ze zijn afhankelijk van enzymen om hun werking uit te voeren. Voorbeelden zijn glutathion en ubiquinon. Glutathion is een belangrijke antioxidant in ons lichaam. Het wordt door het lichaam deels zelf geproduceerd uit de aminozuren glycine, cysteïne en glutamine.
• Niet-enzymatische antioxidanten: Deze antioxidanten krijgen we binnen via voeding of via supplementen met antioxidanten. Voorbeelden hiervan zijn vitaminen, mineralen en plantaardige stoffen (zoals resveratrol en flavonoïden uit Ginkgo Biloba). Ze komen voor in groente, fruit, noten en kruiden, en zijn ook beschikbaar als supplementen.

In het kort: Antioxidanten zijn stoffen die oxidatie tegengaan. Hierdoor beschermen ze onze cellen.

Wat doen antioxidanten?

Antioxidanten spelen een belangrijke rol in de bescherming van ons lichaam tegen vrije radicalen. Ze neutraliseren vrije radicalen, waardoor schade aan cellen en weefsels wordt beperkt.

Vrije radicalen zijn atomen of moleculen met een oneven aantal elektronen, waardoor ze instabiel zijn. Ze proberen elektronen aan andere cellen te onttrekken om weer stabiel te worden. Elektronen zijn negatief geladen deeltjes die belangrijk zijn voor chemische reacties.

In grote hoeveelheden kunnen vrije radicalen schadelijk zijn, maar ze hebben ook een functie in processen zoals het immuunsysteem.

Vrije radicalen ontstaan door normale lichaamsprocessen en externe factoren, zoals zonlicht, bepaalde medicijnen en roken. Ons lichaam produceert vrije radicalen tijdens fysiologische processen zoals het omzetten van voedsel in energie en ademhalen.

Als het lichaam te veel vrije radicalen aanmaakt, ontstaat er oxidatieve stress. Dit kan leiden tot de afbraak van cellen, wat nadelige gevolgen heeft.

Elke antioxidant heeft een andere functie en werkt op een andere manier in ons lichaam. Sommige antioxidanten neutraliseren direct vrije radicalen, terwijl anderen enzymatische reacties ondersteunen die vrije radicalen helpen opruimen.

In het kort: Antioxidanten helpen een balans te houden tussen nuttige en schadelijke effecten van vrije radicalen. Vrije radicalen hebben belangrijke functies, zoals immuunreacties, maar een teveel ervan kan leiden tot celschade.

Welke soorten antioxidanten zijn er?

Er zijn verschillende categorieën antioxidanten. Hieronder zijn ze op een rijtje gezet.

Vitaminen

Vitaminen zijn grotendeels essentiële voedingsstoffen die we via voeding binnenkrijgen, omdat ons lichaam ze niet altijd zelf kan aanmaken. Sommige vitaminen werken ook als antioxidant. Ze beschermen zo onze cellen tegen schade.

• Vitamine C
• Vitamine E

Mineralen

Verschillende mineralen werken als cofactoren voor enzymatische antioxidanten zoals superoxide dismutase en glutathionperoxidase. De volgende mineralen ondersteunen enzymen die vrije radicalen opruimen:

• Selenium
• Zink
• Mangaan
• Koper

Aminozuren en kleine moleculen

Aminozuren zijn bouwstenen van eiwitten. Sommige aminozuren en kleine moleculen hebben ook anti-oxidatieve eigenschappen. Ze spelen een rol in ontgifting en het hergebruik van andere antioxidanten. Dit geldt voor:

• Glutathion
• Alfa-liponzuur
• Cysteïne

Co-factoren

Dit zijn stoffen die enzymen nodig hebben om goed te werken. Dit geldt voor:

• Co-enzym Q10 (ubiquinon)

Dit komt voor in voedingsmiddelen zoals vlees, vis en bepaalde oliën.

Fytonutriënten

Fytonutriënten zijn bioactieve plantaardige stoffen en komen van nature voor in planten. Er zijn verschillende fytonutriënten, zoals flavonoïden en carotenoïden. Carotenoïden bepalen vaak de kleur van planten. Zo zorgt bètacaroteen voor de oranje kleur van wortels.

De onderstaande fytonutriënten zijn ook een antioxidant: 

• Flavonoïden (quercetine, catechines, anthocyanen, citrus bioflavonoïden)
• Carotenoïden (bètacaroteen, luteïne, zeaxanthine, astaxanthine)
• Polyfenolen (resveratrol, proanthocyanidinen, ellaginezuur, tannines)
• Curcumine (actieve stof uit kurkuma)
• Sulforafaan (komt voor in kruisbloemige groenten zoals broccoli)
• Plantaardige extracten met antioxidanten (Ginkgo biloba, druivenpitextract, pijnboombastextract)

In het kort: Er zijn verschillende soorten antioxidanten, namelijk vitaminen, mineralen, co-factoren en fytonutriënten. 

In welke voeding zitten antioxidanten?

Antioxidanten zitten voornamelijk in fruit, groenten, noten en kruiden. Hieronder lees je welke antioxidanten je in verschillende voedingsmiddelen kunt vinden.

Alles kort samengevat

Antioxidanten beschermen cellen tegen vrije radicalen, die bij overmaat schade kunnen veroorzaken.

Ons lichaam maakt zelf enzymatische antioxidanten aan, terwijl niet-enzymatische antioxidanten via voeding of supplementen binnenkomen. 

Belangrijke bronnen zijn groente, fruit, noten en kruiden.

Elke antioxidant heeft een specifieke werking, zoals het ondersteunen van het immuunsysteem, het neutraliseren van oxidatieve stress en het bevorderen van een gezonde celbalans.